طناب ایمنی در میان تجهیزات نجات و ایمنی یکی از پر کاربردترین و مهم ترین تجهیزات می باشد. که در موارد زیادی از جمله امداد و نجات ، کار در ارتفاع، صعود و فرود های سریع تکآوران، ساختمان سازی و … استفاده می گردد. از جمله مواردی که در آن طناب ایمنی استفاده می شود، توسط آتش نشان ها می باشد که در موارد امداد و نجات با خود حمل می کنند. یکی دیگر از وسایل مورد نیاز کلاه امداد و نجات هترمن است.
از جمله موارد استفاده طناب ایمنی عملیاتهای امداد و نجات است
صخره نوردان، گروه های جستجو و نجات، ملوانان و کارگرانی نظیر کارگران کار در ارتفاع از طناب ایمنی برای کار های روزانه شان استفاده می کنند به علاوه آتش نشان ها به منظور فرار و بالا کشیدن اجسام و فرود اجسام از آن استفاده می کنند که از جمله موارد امداد و نجات می باشد. در کل می توان گفت طناب ایمنی ظرفیت انجام وظایف چندگانه را دارد.
بلوک یا جدا کننده نیوجرسی در جاده های ایران و جهان بسیار فراگیر می باشند.
طناب ایمنی شبرنگ
طناب ایمنی دارای چندین مدل است که از جمله آن می توان به طناب شبرنگ اشاره کرد که معمولا توسط تیم نجات دریایی و تیم آتش نشان ها مورد استفاده قرار می گیرد، این نوع از طناب ایمنی در شب می درخشد و مسیر حرکت را مشخص می کند.
معمولا از طناب های استاتیک یا با کشسانی کم برای صعود و فرود استفاده می شود. یک طناب ایمنی می بایست استاندارد های خاصی را اخذ کند که از جمله آن می توان به استاندارد های NFPA اشاره کرد. در استاندارد NFPA1858 ویرایش سال 2018 استاندارد انتخاب، مراقبت و نگهداری و تجهیزات خدمات اورژانسی ذکر شده است. این استاندارد تاکید دارد که بدانیم که یک طناب در طول عمر خود از لحظه ی تولید تا کنار گذاشتن آن یا پایان عمر آن چگونه استفاده می شود.
طناب ایمنی مناسب امدادگران و آتش نشانان
آتش نشان ها و دیگر امدادگران می بایست محدودیت ها و دامنه استفاده از طناب را در هنگام انتخاب آن مد نظر داشته باشند. عبارت طناب ایمنی یا به انگلیسی Life safety rope یک عبارت گسترده می باشد که طناب جهت استفاده ی عمومی یا استفاده ی تکنیکی یا تخصصی را پوشش می دهد. در حال حاضر هر دوی این طناب های ایمنی دارای امتیازات ایمنی شدیدا بالایی در بحث ابعاد بحرانی (وزن بار، سقوط و…) می باشند. حال سوال پیش می آید که آتش نشان ها چگونه تفاوت بین طناب تکنیکی و طناب عمومی را متوجه می شوند؟ استاندارد NFPA1858 یک تعریف واضح برای اینکه طناب تکنیکی مورد نیاز باشد، را دارد. در این استاندارد هفت فاکتور ذکر شده است.
طبق بند 5.1.2 سازمان ها می بایست به ارزیابی های خطرات و ریسک خود در ناحیه عمل شان رجوع کنند تا نوع اتفاقاتی که در آنجا نیاز به طناب ایمنی و سایر تجهیزات دارد را مشخص کند. این نیاز ها شامل موارد زیر می باشد:
- نوع اتفاقات و حوادث امداد تکنیکی که ممکن است در ناحیه ی عمل اتفاق افتد.
- نوع اتفاقات و حوادث تکنیکی که می بایست مشخص شود چه برنامه ای برای پاسخ به آن هست.
- دفعات تکرار هر کدام از این حوادث.
- سطح قابلیت عملیاتی که سازمان به منظور حفظ هر نوع از آمادگی عملیاتی، پرسنلی و تئوری را دارد.
- افزایش ظرفیت های پاسخ دهی از طریق هماهنگی با دیگر سازمان های پاسخ دهنده .
- فاکتور های ایمنی قابل قبول تصویب شده توسط سازمان برای عملیات امداد و نجات تکنیکی.
- شرایط و مکان جغرافیایی.
طناب ایمنی و تحمل بارهای سنگین
بارهای سنگین نیاز به استفاده از طناب عمومی دارند ولی طناب تکنیکی معمولا برای بار های نسبتا سبک تر استفاده می شوند. البته به دلیل وزن کمتر، طناب تکنیکی اغلب توسط امدادگران دارای کار های پیشرفته تر و تخصصی تر ترجیح داده می شود. افراد خبره به خوبی می دانند که چگونه در هنگام استفاده از یک طناب که به محکمی طناب عمومی نیست، ایمنی را حفظ کنند.
از آنجایی که طناب ایمنی عمومی دارای ظرفیت بالایی به منظور برآمدن از پس شرایط پیش بینی نشده را در هر زمینه ای دارد این طناب سنگین تر و ضخیم تر می باشد و بنابراین در برخی از موارد می تواند دست و پا گیر شود. به عنوان مثال در عملیات امداد و نجات در غار ها از طناب ایمنی تکنیکی استفاده می شود تا از حمل یک طناب سنگین تر در غار در سیستم شبکه ای غار جلوگیری شود. خصوصا که در عملیات امداد و نجات در غار ها ممکن است از هزاران متر طناب استفاده شود.
طناب های نجات و امداد در غار ها باید ویژگی های خاص خود را داشته باشند
جنس و ساختار طناب ایمنی
طناب ها از ابتدای تمدن ها با پیچاندن رشته ها به همدیگر ساخته شده اند. رشته های طبیعی مانند کنف و پنبه می توانند طناب های محکم و با دوامی را بسازند. که از آن ها در گذشته برای ساختن پل های معلق استفاده می کردند و این پل ها با بار سنگین خود سال های سال بر جای می ماندند. با این حال استفاده از الیاف طبیعی با ظهور نایلون و حتی پلی استر کم رنگ شد.
مواد مصنوعی دارای الیاف ها و رشته های بلندتر و مستحکم تر می باشند و در نتیجه طناب محکم تری به دست می آید. نایلون، یک ماده بسیار محبوب در ساخت طناب ایمنی می باشد که نسبت به گرما، رطوبت و مواد شیمیایی مقاوم است.
طناب های ایمنی اولیه هشت رشته ای بودند که از هشت رشته تافته شده به هم تشکیل می شدند. از کارابین ها که از تجهیزات ایمنی بودند به منظور اتصال طناب ها به یکدیگر استفاده می شد و هنوز هم استفاده می شود.
الگوی طناب ایمنی امروزی، طناب کرنمنتل (Kernmantle) می باشد که شامل یک هسته تافته شده و یک روکش محافظ می باشد. طناب های کرنمنتل امروزی از نایلون و پلی استر ساخته شده است.
ساختار کرنمنتل ایمنی بسیار بالایی به ارمغان می آورد
استاندارد های طناب های ایمنی ویژه
در برخی از مواقع، مطابق با بند A.5.1.2(1) ، شرایط نجات ممکن است نیازمند طناب ایمنی خاصی باشد که استاندارد های ویژه ای را برای استفاده های خاص داشته باشد. این شرایط خاص می تواند شامل نجات در شرایط شیب تند یا روی توده های برف، درون آب یا آب های پر سرعت، غار های زیر زمینی باشد که در این حال طناب باید شرایط زیر را داشته باشد:
مواد مصنوعی سازنده ی طناب ایمنی به سازنده های طناب این اجازه را می دهد تا تمامی ویژگی های ذکر شده در بالا را در یک محصول جمع آوری کند به علاوه متد های ساخت جدید باعث شده است تا طناب نازک تری را بتوان ساخت که دارای استفاده ی تکنیکی بوده و حمل آن در فواصل طولانی راحت باشد.
راپل به طناب فشار زیادی می آورد پس مقاومت و نوع طناب مهم است
طناب ایمنی استاتیک یا طناب ایمنی دینامیک
آتش نشان ها معمولا از طناب استاتیک استفاده می کنند چرا که نوع کار آن ها نیاز به آویزان شدن در صعود ها، فرود و صعود برانکارد، فرود از ارتفاع را دارد. بر عکس آن ها صخره نوردان از طناب هایی با ویژگی کشسانی بیشتری به منظور محافظت در سقوط ها استفاده می کنند. یک صخره نورد یا کوهنورد نیاز به سیستم جذب نیرو یا ضربه گیر و یا حالت ارتجاعی در طناب ایمنی دارد تا موجب کاهش آسیب های سقوط شود.
عبارت free hang یا تعلیق آزاد به معنی آن است که تمام وزن بدن در صعود یا فرود به روی طناب باشد و از دیواره ها به عنوان تکیه گاه استفاده نشود. با این حال این ویژگی دینامیک در طناب صخره نوردی موجب سخت تر شدن صعود به ویژه در حالت تعلیق آزاد می شود. یک طناب دینامیک همچنین در هنگامی که به چندین لبه بسته شده باشد عملکرد ضعیف تری دارد.
در هنگام خرید طناب ایمنی به چه نکاتی باید توجه داشت؟
طبق استاندارد های NFPA در هنگام خرید طناب باید به موارد زیر توجه کرد:
در اینجا ما به جنس و ساختار طناب اشاره می کنیم. ساختار طناب یا روش سرهم سازی و پیچیدن رشته های طناب می بایست به طور تخصصی ارزیابی شود به خصوص وقتی که طناب دارای استفاده ی تکنیکی می باشد. طناب ها به صورت کرنمنتل، دو بافت، تک بافت یا تنیده می باشد.
راپل به طناب فشار زیادی می آورد پس مقاومت و نوع طناب مهم است
طناب دو بافتی یکی از طناب های رایج در قدیم بودند که امروز هم استفاده دارند.
طناب ایمنی دو بافتی
در گذشته پرسنل خدمات اضطراری از طناب های دو بافتی استفاده می کردند ولی ساختار شل آن تمایل به گیر کردن و سایش به سطوح خشن را داشت. این امر موجب آن می شد که آتش نشان ها از آن ها در هنگام عملیات های امداد و نجات با فاصله ی دور و زمینی استفاده نکنند. البته برخی دیگر از سازمان ها استفاده از طناب دو بافتی را ادامه دادند و برخی دیگر طناب تنیده را انتخاب کردند هر چند که طناب دارای ساختار کرنمنتل طناب ایمنی استانداردی با بیشترین ایمنی می باشد.
طناب های نایلونی دارای مزایایی از جمله دوام می باشد. همچنین این ماده یعنی نایلون رایج ترین ماده برای ساخت طناب ها می باشد و در ساخت هسته ی طناب های دارای ساختار کرنمنتل استفاده می شود. به علاوه نایلون مقاومت و کشسانی بیشتری در هنگام پارگی دارد. نایلون دارای مقاومت بالاتری در برابر فرسایش و اصطکاک دارد.
پلی استر به طور گسترده ای در طناب سازی استفاده می شود و دارای مقاومت دمایی بالایی می باشد. همچنین جذب شوک در طناب های ساخته شده از این ماده 12 تا 15 درصد است( این میزان در طناب نایلونی 15 تا 28 درصد است). پلی استر دارای گرانروی بالاتری بوده و زودتر در آب غرق می شود. یکی از نقاط قوت پلی استر صاف و صیقلی بودن آن است که آن را برای عملیات راپل با طناب (سر خوردن با طناب) ایده آل می سازد.
