تجهیزات حفاظت فردی یا PPE چیست و چه استاندارد هایی دارد؟

تجهیزات حفاظت فردی یا Personal Protective Equipment که به اختصار PPE نیز نامیده می شود. این عبارت در واقع عبارتی وسیع و گسترده است که تقریبا هر گونه وسیله ایمنی را توسط کارگران پوشیده و استفاده می شود را شامل می شود. این عبارت از دستکش های ضد قوس الکتریکی که آتش نمی گیرد ، دستکش های مقاوم به مواد شوینده، بادی هارنس و تجهیزات کار در ارتفاع که جان کارگران را در هنگام کار در ارتفاع در صورت سقوط حفظ می کند، جلیقه های شبرنگ که باعث بهتر دیده شدن کارگران در کارگاه ها و محیط های کاری شلوغ می شود، شروع شده و موارد زیادی از این دست را شامل می گردد.

چه سازمان هایی استاندارد های حفاظتی را ایجاد می کنند؟

در واقع تجهیزات حفاظت فردی از نوک سر تا انگشتان پا را دربرمی گیرد و هر کدام دارای استاندارد خاص خود می باشند که هر چند وقت یکبار توسط سازمان های تعیین کننده استاندارد در جهان و هر کشور به طور اختصاصی به روز رسانی می شود و وظیفه به روز رسانی و تعیین استاندارد ها در کشور ما به عهده سازمان ملی استاندارد Iranian National Standard Organization (INSO) می باشد و البته وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی جمهوری اسلامی ایران نیز خود اقدام به معرفی تجهیزات حفاظت فردی و استاندارد های آن ها می کند.

از جمله سازمان های پیشرو در زمینه تجهیزات حفاظت فردی در جهان سازمان استاندارد ملی آمریکا یا American National Standards Institute (ANSI) ، سازمان استاندارد بریتانیا یا British Standards Institute (BSI) می باشند و در سایر کشور ها از جمله ایران نیز استاندارد سازی ها نیز بر عهده سازمان ملی استاندارد ایران می باشد که این به معنی پایین بودن استاندارد های سایر کشور ها نیست و برخی از کشور ها مانند آلمان استاندارد های سختگیرانه تری دارند البته سختگیرانه بودن استاندارد ها نیز همیشه دلیل بر خوب بودن آن ها نمی باشد.

سازمان جهانی استاندارد یا ایزو – ISO9000

سازمان استاندارد جهانی یا International Organization Standardization که با نام اختصاری ISO (به فارسی: ایزو) نیز شناخته می شود و استاندارد های آن زمینه های تخصصی و غیر تخصصی را (به غیر از استاندارد زمینه های مهندسی الکتریک و الکترونیک) شامل می شود. مرکزیت این سازمان در ژنو سوئیس می باشد. خیلی از ما استاندارد های خانواده ایزو 9000 را که مربوط سیستم های مدیریت کیفیت می باشد را می شناسیم و از جمله استاندارد های مشهور این سازمان می باشد.

استاندارد ایزو یا سازمان جهانی مربوط به تجهیزات ایمنی فردی یا PPE استاندارد ISO/TC 94 می باشد که البته دارای زیر فصل های مختلف می باشد و البته کد های متفاوتی برای هر کدام از تجهیزات نظیر کلاه ایمنی ، تجهیزات کار در ارتفاع و جلوگیری از سقوط و غیره را شامل می گردد.

طبقه بندی موارد تجهیزات حفاظت فردی

طبق استاندارد های مختلف دسته بندی های مختلفی برای تجهیزات حفاظت فردی وجود دارد با این حال ما با توجه به دسته بندی ISO یا سازمان جهانی استاندارد به تعریف موارد مختلف این استاندارد ها در کشور های مختلف و تفاوت های این استاندارد ها با یک دیگر می پردازیم.

1. حفاظت از پا (foot protection)

زیر کمیته این استاندارد در سازمان جهانی استاندارد در دسته ISO/TC 94/SC 3 قرار دارد. استاندارد کلی کفش به عنوان تجهیزات حفاظت فردی به صورت استاندارد ISO 20346:2014 می باشد که توسط کمیته استاندارد سازی اروپا یا CEN کمیته تکنیکی CEN/TC 161 مربوط به حفاظت از پا و کف پا در هماهنگی با کمیته تکنیکی ISO/TC 94 که کمیته مربوط به ایمنی فردی و لباس ها و تجهیزات محافظ می باشد، وضع شده است. همچنین در این استاندارد زیر کمیته SC3 مربوط به حفاظت از پا نیز همکاری و توافق نظر تکنیکی با ISO و CEN داشته است.

چشم انداز این استاندارد

این استاندارد بین المللی ملزومات و نیاز های اصلی و اضافی برای یک کفش محافظ در حوزه کار های عمومی را تعیین می کند. این استاندارد شامل مواردی از این دست می باشد که به عنوان مثال می توان به خطرات مکانیکی، مقاومت در برابر سر خوردن، خطرات گرمایی، رفتار های ارگونومیک اشاره کرد.

ریسک ها و خطرات خاص نیز به وسیله استاندارد های تکمیلی کار لحاظ شده است که از جمله آن می توان به کفش های مخصوص آتش نشانان، کفش عایق برق، حفاظت در برابر آسیب های اره برقی، حفاظت در برابر پاشیدن مواد شیمیایی و فلزات مذاب، حفاظت برای موتور سواران اشاره کرد.

مقاومت در برابر سر خوردن از ضمیمه A به داخل متن آورده شده است.
ملزومات بخش تکیه گاه تخصصی تر کار شده است.
ملزومات مقاومت در برابر خوردگی در مورد محافظ فلزی نوک انگشتان پا کمی تغییر کرده است.
راحتی و بدون اذیت بودن کفش به متن اضافه شده است.
ملزومات مقاومت در برابر سایش در بخش لایه تکیه گاه اضافه شده است.
ملزومات مقاومت در برابر نفوذ و سوراخ شدن در برابر اشیا مطابق با استاندارد EN 12568 تنظیم شده است.
یک نوع جدید از کفش به نام کفش هیبرید یا پای افزار هیبرید در ضمیمه A آورده شده است.

برخی استاندارد های مشهور برای کفش های ایمنی شامل موارد زیرمی شود:

استاندارد UN EN ISO 19952 : این عبارت استاندارد برای کفش هایی است که جهت کار در صنایع مطابق با استاندارد های کشور های انگلستان، فرانسه، اسپانیا و ایتالیا می باشد
استاندارد آزمایش UNI EN ISO 20344 : این استاندارد آزمایشات مربوط به کفش ایمنی می باشد که در آن متد های تست و آزمایش کفش های ایمنی به عنوان تجهیزات حفاظت فردی تعریف شده است.
استاندارد UNI EN ISO 20345 : این استاندارد تعیین کننده استاندارد کفش های ایمنی با کاربرد عمومی می باشد که از جمله آن می توان به کفش های ایمنی دارای محافظ فلزی انگشتان پا اشاره کرد که از آن ها در برابر ضربات و فشار محافلظت می کند و در برابر ضرباتی با انرژی 200 ژول و فشار 15 کیلو نیوتن مقاومت کنند.
استاندارد UNI EN ISO 20346 : این استاندارد تعیین کننده استاندارد کفش های ایمنی با کاربرد عمومی می باشد که از جمله آن می توان به کفش های ایمنی دارای محافظ فلزی انگشتان پا اشاره کرد که از آن ها در برابر ضربات و فشار محافلظت می کند و در برابر ضرباتی با انرژی 100 ژول و فشار 10 کیلو نیوتن مقاومت کنند.
استاندارد UNI EN ISO 20347 : این استاندارد برای کفش های کاری طراحی شده است که حفاظتی برای بخش انگشتان پا ندارد.
استاندارد UNI EN ISO 20346 : این استاندارد برای کفش های ایمنی داری حفاظت در برابر خطرات گرمایی نظیر پاشیدن فلزات مذاب تعیین شده است و قوانین خاصی را برای این گونه تجهیزات حفاظت فردی را مقرر کرده است و بیشتر کاربرد آن در کار هایی نظیر جوشکاری و برشکاری با هوا برش می باشد.
استاندارد BS 1870-2:1976 : این استاندارد که مخصوص کشور انگلستان می باشد، مانند دو استاندارد بالا برای کفش های ایمنی دارای حفاظت در بخش انگشتان پا می باشد. ولی این استاندارد برای تجهیزات حفاظت فردی، حفاظت در برابر شوک الکتریکی را پوشش نمی دهد.

2. حفاظت در برابر سقوط از ارتفاع (Personal equipment for protection against fall)

زیر کمیته این استاندارد در سازمان جهانی استاندارد در دسته بندی ISO/TC 94/SC 4 قرار می گیرد استاندارد مخصوص به آن ISO 16024:2005 می باشد . این استاندارد تعیین کننده موارد ضروری جهت طراحی و عملکرد، متد تست و آزمایش، دستورالعمل های کاربر، طریقه مناسب برچسب زنی و لیبل برای تجهیزات کار در ارتفاع، لایف لاین سیستم افقی یا سیستم کابل افقی تکیه گاهی برای کار همزمان توسط سه نفر می باشد که البته سایر تجهیزات جلوگیری از سقوط حفاظت فردی در این استاندارد گنجانده نشده است.

مرجع های این استاندارد سایر استاندارد های مخصوص به ارتفاع می باشند که از جمله آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

استاندارد سیستم جلوگیری از سقوط – بخش 1 (هارنس فول بادی) : این استاندارد با کد ISO 10333-1:2000 (en) شناخته می شود که متن آن در مورد هارنس فول بادی است که کار آن اتصال کاربر به سیستم جلوگیری از سقوط personal fall-arrest system یا PFAS می باشد و عملکرد آن به گونه ای است که فشار وارد آمده بر بدن در هنگام سقوط از 6 کیلو نیوتن تجاوز نکند.
استاندارد سیستم جلوگیری از سقوط – بخش 2 (لنیارد و جاذب انرژی) : این استاندارد با کد ISO 10333-2:2000 (en) شناخته می شود. لنیارد و جاذب های انرژی (Lanyard and energy absorber) به عنوان یک زیر-سیستم جهت اتصال به سیستم جلوگیری از سقوط استفاده می شود. این استاندارد محدود به لنیارد مورد استفاده جهت یک نفر با وزن کمتر از 100 کیلوگرم می باشد.

استاندارد سیستم جلوگیری از سقوط – بخش 3 (لایف لاین های جمع شونده یا قرقره توقف سقوط) : این استاندارد با کد ISO 10333-3:2000 (en) شناخته می شود. این استاندارد در مورد لایف لاین های جمع شونده با محدودیت یک نفر با وزن کمتر از 100 کیلوگرم می باشد و معمولا به یک تکیه گاه در بالای محل کار متصل می شوند. در واقع این سیستم که به یک تکیه گاه محکم شده است آن است که با حرکت کارگر در ارتفاع به طور اتوماتیک باز و جمع می شود تا طناب جلوی دست و پای فرد را نگیرد و در صورت سقوط ناگهانی مانند کمربند ایمنی خودرو قفل کرده و از آسیب دیدن فرد جلوگیری خواهد کرد.
استاندارد سیستم جلوگیری از سقوط – بخش 4 ( ریل های های عمودی و لایف لاین های عمودی) : این استاندارد با کد ISO 10333-4:2000 (en) شناخته می شود. گاهی اوقات به منظور جلوگیری از سقوط از لایف لاین های عمودی و ریل های عمودی به منظور تکیه گاه و یا لنگرگاه افرادی که در ارتفاع کار می کنند استفاده می شود که این لنگرگاه ها مانند کمربند خودرو در صورت سقوط افراد قفل شده و اجازه آسیب دیدن به فرد را نمی دهد. باید توجه داشت که این مورد نیز همانند موارد دیگر برای افراد زیر 100 کیلوگرم و استفاده تنها یک نفر در آن واحد طراحی شده است. لایف لاین های عمودی و ریل های عمودی معمولا دارای زاویه 90 یا 15 درجه اختلاف از 90 درجه می باشند.
استاندارد سیستم جلوگیری از سقوط – بخش 5 ( اتصالات همراه با گیت های خود قفل شونده و خود بسته شونده ) : این استاندارد با کد ISO 10333-5:2000 (en) شناخته می شود. اتصالات ایمنی برای تجهیزات کار در ارتفاع و جلوگیری کننده از سقوط موجب می شود که در صورت سقوط نیروی وارده به بدن فرد بیشتر از 6 کیلو نیوتن نشود و بدین وسیله از آسیب جدی به اندام ها و نخاع فرد جلوگیری می شود. این اتصالات می توانند شامل کارابینر ها، قلاب های اسکافولد، اتصال لنگرگاه، سیستم کانکتور باشد.
استاندارد سیستم جلوگیری از سقوط – بخش 6 ( آزمایش های ناظر بر عملکرد سیستم ها ) : این استاندارد با کد ISO 10333-6:2000 (en) شناخته می شود. این بخش تست ها و ملزومات تکمیل کننده سیستم های جلوگیری از سقوط فردی را تعیین می کند، که به وسیله ترکیب مشخصی از اجزا و زیر سیستم های انتخاب شده از دیگر بخش های ذکر شده ( بخش های 1 تا 5) تشکیل می شود. به زبان ساده تر یعنی در این بخش سیستم های جلوگیری از سقوطی که از بخش های مختلفی چون لنیارد، اتصالات، قرقره جلوگیری از سقوط و... شامل می شود را مورد آزمایش قرار می دهد و در حالت های گوناگون با سیستم های مختلفی ایمنی آن را می سنجد.

3. حفاظت چشم و صورت - Eye and face protection

زیر کمیته این استاندارد در سازمان جهانی استاندارد در دسته بندی ISO/TC 94/SC 6 قرار می گیرد و دبیر این کمیته BSI یا همان سازمان استاندارد بریتانیا می باشد.

این کمیته 20 استاندارد در این زمینه منتشر کرده است که برخی از آن ها شامل استاندارد های زیر می باشد :

استاندارد ISO 4007:2018 که شامل استاندارد لغات مربوط به حفاظت صورت و چشم می باشد. این استاندارد عبارات اصولی مبحث حفاظت از چشم و صورت را تعریف می کند.
استاندارد ISO 6161:1981 که در بحث حفاظت فردی چشم در مورد فیلتر ها و محافظ های چشم در برابر لیزر صحبت می کند. این استاندارد در سال 1978 تصویب شد و 21 کشور عضو، از جمله آمریکا، شوروی ، سوئیس و ایران آن را تایید کردند و دو کشور از جمله انگلستان و چکسلواکی آن را در زمینه های تکنیکی رد کردند. این کار به منظور نهایی کردن استاندارد ISO 6061 که در آن سال ها دستخوش تردید شده بود طراحی شد و در آن سال ها توسط اجماع بین المللی مورد قبول قرار گرفت. این استاندارد بین المللی مشخص کننده ملزومات و موارد ضروری برای عینک های فیلتر دار و محافظ های چشم در برابر تشعشعات لیزر در محدوده 0.2 تا 1000 pm می باشد.
استاندارد ISO 12311:2013 یک متد و دستورالعمل برای آزمایش عینک های آفتابی و چشم افزار های مشابه می باشد. این استاندارد بین المللی متد های تست مرجع برای تعیین ویژگی های مورد انتظار در استاندارد ISO 12312 برای عینک های آفتابی و سایر چشم افزار ها برای محافظت از چشم می باشد.
استاندارد ISO 12312-1:2013 یک استاندارد جهت استفاده عمومی از عینک های آفتابی می باشد و از چشمان در برابر اشعه های مضر خورشید مراقبت می کند. البته این استاندارد شامل خیره شدن مستقیم به نور خورشید، محافظت در برابر نور های مصنوعی و عینک های آفتابی تجویزی برای مقاصد چشم پزشکی را شامل نمی شود.
استاندارد ISO 16321-1:2021 یک استاندارد جهت محافظت از چشم و صورت به منظور استفاده شغلی می باشد . این استاندارد در بخش 1 بوده و استفاده عمومی را پوشش می دهد. این استاندارد عینک های ایمنی و محافظ های صورت عمومی را شامل می شود که از تجهیزات حافظت فردی بوده و از چشمان و صورت در برابر یک یا چند خطر شغلی محافظت می کند این خطرات شامل اصابت اشیا پرتابی و همچنین براده ها و تراشه ها، پاشیدن مایعات، فلزات مذاب، گرما، شعله، اجسام داغ، گاز های مضر، بخارات و آیروسل ها می باشد. این استاندارد محافظ های چشمی که تنها به حفاظت چشم در برابر اشعه های خورشیدی و محافظ های چشم غیر کاری، عینکهای آفتابی تجویزی با مقاصد پزشکی و گاگل های ورزشی آفتابی نظیر اسکی محدود می شوند را شامل نمی شود. همچنین گاگل ها و عینکی های ایمنی حفاظت کننده در برابر لیزر و سایر اشعه های مضر نظیر اشعه X نیز شامل این استاندارد نمی شود.
استاندارد ISO 16321-2:2021 یک استاندارد برای محافظت از چشم و صورت در هنگام کار می باشد. این استاندارد ملزومات و ضروریات مورد نیاز برای جوشکاری و تکنیک های مشابه را شامل می شود. این استاندارد شامل حفاظت از چشم در برابر خطرات شغلی مانند اشعه های اپتیکی، اصابت اشیا پرتابی و براده ها، تماس با مواد داغ ناشی از جوشکاری و سایر کار های مشابه می باشد.
استاندارد ISO 16321-3:2021 یک استاندارد جهت محافظت از چشم و صورت در هنگام کار می باشد که دارای ملزوماتی اضافی جهت محافظ های توری دار می باشد. این محافظ ها اغلب برای محافظت خاص و متناسب با خطر موجود در برابر اشیا پرتابی استفاده می شود و شامل محافظت در برابر اشعه های فرابنفش و فروسرخ و براده ها و مواد داغ و پاشیدن فلزات مذاب نمی شود. همچنین این استاندارد محافظ های ورزشی برای سر در ورزش هایی مانند شمشیر بازی را شامل نمی شود.
استاندارد های ISO 18526-1:2020 ، ISO 18526-2:2020 ، ISO 18526-3:2020 و ISO 18526-4:2020 نیز متد های آزمایش را در مورد عینک ها و محافظ های چشم و صورت را تعیین می کند که اولی در مورد ویژگی های اپتیکی ژئومتریک (این استاندارد را نمی توان به محصولات حفاظتی تعمیم داد) ، دومی در مورد ویژگیهای اپتیکی فیزیکی (در مورد حفاظت اپتیکال محافظ های چشم و صورت) ، سومی در مورد ویژگی های فیزیکی و مکانیکی (این استاندارد را نمی توان به محصولات حفاظتی تعمیم داد) و چهارمی در مورد شکل کلاه ها و فرم سر در تجهیزات حفاظت چشم و صورت صحبت می کند.

4. لباس های ایمنی و محافظت کننده - Protective clothing

زیر کمیته این استاندارد در سازمان جهانی استاندارد در دسته بندی ISO/TC 94/SC 13 قرار می گیرد و دبیر این کمیته SNV یا همان سازمان استاندارد سوئیس می باشد.
این زیر کمیته تصویب کننده استاندارد های اجزای مختلف پوششی در حین کار و سایر فعالیت های نیازمند حفاظت می باشد و 70 استاندارد توسط این زیرکمیته تاکنون منتشر شده است و 13 استاندارد دیگر در دست توسعه قرار دارد.

استاندارد های زیر مجموعه این دسته بندی شامل استاندارد هایی از قبیل دستکش ایمنی مقاوم به مواد شیمیایی خطرناک و میکروارگانیسم ها (ISO 374-1:2016) ، لباس های حفاظتی در برابر نشت مواد مایع و گاز ها (ISO 6529:2013) ، لباس های حفاظتی مقاوم در برابر مواد شیمیایی مایع و نفوذ و سوراخ شدن به وسیله این مواد (ISO 6530:2005) ، لباس های حفاظتی در برابر حرارت وآتش، لباس های حفاظتی در برابر پاشیدن قطرات کوچک فلزات مذاب ، لباس های کار حفاظتی و ایمنی در هنگام کار با اره برقی مقاوم در برابر برش (ISO 11393-1:2018)، آزمایش های تعیین کننده میزان ایمنی لباس های ایمنی و محافظت کننده در برابر نفوذ آیروسل (ISO 13982-2:2004) و … می باشد که ذکر تمامی آن ها در این بحث نمی گنجد.

5. تجهیزات ایمنی و حفاظتی فردی آتش نشان ها Firefighters personal equipment

زیر کمیته این استاندارد در سازمان جهانی استاندارد در دسته بندی ISO/TC 94/SC 14 قرار می گیرد و دبیر این کمیته SA یا همان سازمان استاندارد دولتی کشور استرالیا می باشد. این زیرکمیته 33 عنوان استاندارد را تا کنون در این مورد منتشر کرده است.

6. لوازم و دستگاه های حفاظتی تنفسی - Respiratory Protective devices

زیر کمیته این استاندارد در سازمان جهانی استاندارد در دسته بندی ISO/TC 94/SC 15 قرار می گیرد و دبیر این کمیته DIN یا همان سازمان استاندارد غیر دولتی “دین” کشور آلمان می باشد.

این استاندارد ها اگر چه به همین جا ختم نمی شوند و بسیار وسیع تر می باشند ولی پوشش نسبی را در این مقاله نسبت به تجهیزات حفاظت فردی می دهد.